Koşu Ayakkabılarında Yeni Çağ
Mesafe koşularında karbon plakalı ayakkabıların yükselişi sürüyor. Son küresel yol yarışında yeni tip ayakkabı %90’dan fazlaydı.
Atletizmde son iki yılın en büyük tartışma konusu olan ayakkabılar, özellikle 2019 Ekim’inde Eliud Kipchoge’nin Viyana’daki özel deneme koşusunda maratonu 2 saatin altında tamamlamasıyla gündeme oturdu. Kipchoge’nin giydiği Nike Alphafly prototipi özelinde karbon plakalı ayakkabıların World Athletics (Dünya Atletizm Birliği) kurallarındaki “sporculara adil olmayan bir yardım ya da avantaj sağlayacak şekilde tasarlanmaması” hükmünü ihlal ettiği öne sürüldü. World Athletics, Ocak 2020’de kurallarını revize ederek “sert plaka veya katman” sayısını sınırlarken, izin verilecek maksimum taban kalınlığını da yol koşuları için 40mm, pistteki uzun mesafe yarışlarında 25mm olarak belirledi.
İlk kez 1990’larda Reebok firması tarafından denenen ve o tarihe kadarki en hafif ayakkabının piyasaya sürülmesini sağlayan karbon fiber kullanımı, yüksek maliyeti nedeniyle o yıllarda üretim hattında sürekli bir yer bulamadı. Aynı dönemde Adidas firması, Reebok’un parmaklar ile topuk arasında kalan köprüye yaptığı uygulamanın aksine, karbon fiberin burun kısmına da yayıldığı ayakkabıları piyasaya sürse de, ön kısımdaki sertliğin ayağın devinimini zorlaştırması nedeniyle bir yıl içinde bu model terkedildi. 2008’e kadar fark yaratan şekilde kullanılmayan karbon plakalar, o yıl Adidas tarafından yıldız maratoncu Haile Gebrselassie’ye özel geliştirilen Adizero Adios modeli ile geri döndü ve Etiyopyalı atletin 2008 Berlin Maratonu’ndaki 2:03:59’luk dünya rekoruna katkısı oldu. Adidas Adios serisi, 2008 ile 2016 yılları arasında gerek elit maratoncuların gerekse daha hızlı koşmayı hedefleyen amatör koşucuların öncelikli tercihiydi. 2016’dan itibaren Nike firması, yükselen yıldızı Eliud Kipchoge’nin yeteneğine eşdeğer bir ayakkabı için çalışmaya başladı. 2018 Berlin Maratonu’nu yeni yaratılan Vaporfly 4% modeliyle koşan Kipchoge, dünya rekorunu 2:01:39’a indirdi. Karbon plakalı ayakkabıların piyasayı ele geçirmesi üzerine tüm önde gelen üreticiler de benzer modellere yöneldi. 2019 ve 2020 yıllarında kadınlarda ve erkeklerde yeni tip ayakkabılarla koşulan 5km, 10km, yarı maraton, 1 saat yarışlarından hep dünya rekorları çıktı.
17 Ekim 2020’de Polonya’nın Gdynia kentinde düzenlenen Dünya Yarı Maraton Şampiyonası’nı tamamlayan 117 erkek atletin 108’i farklı firmaların karbon plakalı ayakkabılarını giyiyordu. Fransız istatistikçi Vincent Guyot tarafından derlenen bilgiye göre, altın madalyanın sahibi olan Ugandalı Jacob Kiplimo’nun da giydiği “Nike Vaporfly Next%” yarıştaki en popüler ayakkabıydı. Şampiyonada giyilen karbon plakalı ayakkabılar ve giyen atlet sayısı şöyle: Nike ZoomX Vaporfly Next% (50 atlet), Nike Air Zoom Alphafly Next% (25 atlet), Adidas Adizero Adios Pro (14 atlet), Nike Zoom Vaporfly 4% Flyknit (7 atlet), Asics Metaracer (6 atlet), New Balance Fuelcell RC Elite (2 atlet), Saucony Endorphin Pro (2 atlet), New Balance Fuelcell TC (1 atlet), Brooks Hyperion Elite 2 (1 atlet). Birer atlet ise karbon plaka içermeyen Adidas Adizero RC 2.0, Adidas Adizero Adios 2, Adidas Adizero Boston 8, Adidas Adizero Takumi Sen 5, Mizuno Duel Sonic, New Balance Fuelcell Prism, Nike Zoom Pegasus Turbo 2, Nike Zoom Gravity ve bir Asics prototipi ile yarıştılar.
Koşu ayakkabılarında yeni bir çağa girilmişken, World Athletics’in teknolojik yenilikleri kontrol altında tutma çabası da devam ediyor. Dünya atletizminin en üst yönetim organı, Temmuz ayında bir Atletizm Ayakkabıları Çalışma Grubu oluşturdu. Ayakkabı üreticileriyle işbirliği içinde yıl sonuna kadar yapılacak çalışmalar sonucunda kuralların tekrar düzenlenmesi bekleniyor.
